Słowniczek żeglarski

Nie zakuwaj! 😉

A

Abordaż – sposób walki na morzu stosowany do XIX w. Polegał na szczepianiu się okrętów nieprzyjacielskich za pomocą haków abordażowych i lin oraz walce wręcz na pokładach.

Achterdek – pokład rufowy. Tylna część pokładu jachtu znajdująca się za kokpitem.

Achterluk – otwór wejściowy prowadzący z pokładu lub kokpitu do tylnych pomieszczeń jachtu.

Achterpik – komora/przestrzeń pod pokładem rufowym wewnątrz jachtu.

Achtersztag – jedna z lin podtrzymujących maszt, biegnąca od topu masztu do rufy jachtu.

Aldis – ręczna mapa elektryczna z lusterkiem, służąca do wysyłania sygnałów na morzu.

Alfabet Morse’a – to kod komunikacyjny stworzony w 1836 roku przez Samuela Morse’a (US). Litery i cyfry w kodzie morsa reprezentowane są za pomocą rożnych kombinacji sygnału długiego (kreski) i sygnału krótkiego (kropki).

B

Bajdewind – kurs na wiatr.

Bakista – schowek, szafka, przestrzeń do przechowywania rzeczy na jachcie. Bakisty znajdują się np.: pod kojami.

Bandera – oznaczenie przynależności jachtu do danego kraju (flaga kraju).

Baksztag – (najczęściej stalowa) lina podtrzymująca maszt ukośnie ku rufie.

Balast – ciężar, zapobiegający przechyłom oraz przewróceniu się łodzi.

Banta – wzmocnienie części żagla, najczęściej rogu żagla.

Bezan – Jeden z żagli, mocowany na ostatnim (na jachtach dwumasztowych oraz wielomasztowych) maszcie.

Bom – poziomy ruchomy drzewc, zaczepiony jednym końcem do masztu, służący do mocowania dolnej krawędzi (liku) żagla.

Bosman – przełożony załogi, bezpośredni zwierzchnik marynarzy.

Bukszpryt – część osprzętu jachtu należąca do drzewc. Bukszpryt umieszczony jest na dziobie, wzdłuż osi symetrii jachtu, wystając poza kadłub.

Bulaj – okienko w burcie i nadbudówce.

Burta – boczna część kadłuba jachtu. Po prawej stronie znajduje się prawa burta (sterburta), a po lewej – lewa (bakburta).

C

Cuma – lina do mocowania jachtu do nadbrzeża; cumy dziobowe i rufowe.

Człowiek – potoczna nazwa manewru podejścia do człowieka.

D

Dek – pokład jachtu.

Dok – obiekt portowy służący do budowy lub naprawy i konserwacje statków.

Drablina – linka łącząca dwie sąsiednie wanty i tworząca stopień drabinki linowej.

Dryf – kąt między kierunkiem kursu wykreślonym na mapie a rzeczywistym kierunkiem ruchu statku, powstały w wyniku spychania przez wiatr i fale płynącego statku z obranego kursu. W praktyce kąt między osią symetrii statku a kilwaterem.

Dziób – przednia części kadłuba statku, gdzie zbiegają się burty. Nazywa się tak również przednią część pokładu.

F

Fał – Lina  do wciągania rożnych ruchomych części osprzętu łodzi np: żagli, miecza, steru.

Flauta – cisza na wodzie, brak wiatru, lustrzana tafla wody.

Fok – jeden z żagli, mocowany przeważnie na sztagu, znajdujący się na dziobie jachtu.

Fokmaszt – pierwszy maszt na jachcie co najmniej dwumasztowym.

Fordek – pokład dziobowy.

Fordewind – kurs z wiatrem.

Forpik – komora/przestrzeń pod pokładem dziobowym wewnątrz jachtu.

Forsztag – jedna z lin podtrzymujących maszt, biegnąca od topu masztu do dziobu.

G

Gafel – część osprzętu jachtu należąca do drzewc.

Grot – największy żagiel na grotmaszcie.

Grotmaszt – na statkach dwumasztowych – maszt największy, na trzymasztowych – środkowy, na wielomasztowcach – wszystkie środkowe numerowane od dziobu.

H

Hals – położenie jachtu w ruchu względem wiatru; jeśli wiatr wieje z lewej burty, to statek płynie lewym halsem. To też odcinek drogi od zwrotu do zwrotu, a więc przebyty jednym halsem.

K

Kabestan – kołowrót, który obraca się tylko w jedna stronę.

Kabina (kajuta) – pomieszczenie mieszkalne lub specjalistyczne.

Kadłub – zasadnicza część konstrukcji jachtu, dzielona na podwodzie (część zanurzona) oraz nadwodzie (ponad powierzchnią wody).

Kambuz – jachtowa kuchnia.

Kapitan – osoba pełniąca funkcję dowódcy statku.

Kąt martwy – strefa w której jacht nie możne płynąc pod żaglami. Kąt martwy jest rożny dla każdego jachtu. Gdy wiatr wieje prosto od dziobu jachtu to kąt martwy rozciąga się po kilkanaście stopni w lewo i w prawo od jachtu.

Keja – nabrzeże uzbrojone w urządzenia cumownicze.

Kil (stępka) – główna, wzdłużna belka konstrukcyjna kadłuba (jachtu). Do niej przymocowane są wręgi szkieletu kadłuba.

Knaga – drewniany lub metalowy element osprzętu jachtu, mocowany do pokładu lub masztu. Ma kształt rogów i służy do obkładania lin.

Kokpit – pomieszczenie dla załogi w części rufowej nieosłonięte lub częściowo osłonięte pokładem.

Kompas – urządzenie nawigacyjne służące do określania kursu jachtu względem magnetycznego bieguna Ziemi.

Kotwica – ciężkie stalowe urządzenie z zębami lub łapami, które po opadnięciu na dno zagłębia się w grunt i utrzymuje statek w miejscu.

Krawat – wąski pas płótna lub kawałek liny, którym przymocowuje się zwinięty żagiel do bomu.

Kurs – kierunek w jakim porusza się jacht.

Kuk – kucharz na statku, jachcie lub żaglowcu.

M

Mesa – wspólne pomieszczenie do wypoczynku i jadalnia.

Mila morska – jednostka miary odległości na morzu. Jest to długość łuku południka ziemskiego odpowiadająca jednej minucie kątowej równa 1852 metrów.

O

Odbijacz – przedmiot wykonany z gumy i wypełniony powietrzem. Służy do ochrony burt jachtu w czasie wykonywania manewrów w porcie.

Ożaglowanie – zespół wszystkich żagli na statku żaglowym. 

P

Pagaj – wiosło.

Pawęż – deska stanowiąca rufowe zakończenia kadłuba jachtu.

Patent – dokument potwierdzający posiadany stopień żeglarski i umożliwiający wyczarterowanie jachtu.

Pilot – pracownik kapitanatu portu znający wody portowe i przepisy, pomagający kapitanowi bezpiecznie wprowadzić statek do portu.

Pławy – pływające znaki nawigacyjne służące do oznaczania przeszkód, torów wodnych i miejsc, w których należy zmieniać kurs.

Pochwa – wąska kieszeń, naszyta na żagiel, z przeznaczeniem na listwę.

Podwięź – stalowe uchwyty na burcie jachtu do mocowania want.

Półwiatr – wiatr wiejący prostopadle do burty statku.

Pokład – pozioma konstrukcja zamykająca od góry kadłub (pokład górny) lub nadbudówkę statku, albo stanowiąca ich poziomą przegrodę (np. wodoszczelny pokład główny).

Port – miejsce osłonięte od działania fal, przeznaczone do okresowego kotwiczenia statków i do przeładunków.

Poszycie kadłuba – zewnętrzna płaszczyzna kadłuba statku. Może być drewniane(łączone np. na styk lub na zakładkę), stalowe, z tworzyw syntetycznych.

Przeciąganie – przemieszczanie statku bez napędu, wyłącznie przy pomocy cum (np. w porcie).

Psia Wachta – wachta trwająca od 00.00 do 04.00.

R

Raksa – rodzaj karabińczyka służącego do mocowania żagli trójkątnych do sztagów, po których suwa się swobodnie.

Refować – zmniejszanie powierzchni żagla poprzez jego zwijanie.

Reflina – przechodzi przez otwory (remizki) w tylnym liku żagla, służy do ściągania go do bomu.

Róża wiatrów – schemat rysunkowy oparty na systemie rumbowym. Służy do określania kierunków wiania wiatrów.

Rufa – tylna część kadłuba statku.

Rzutka – linka z ciężarkiem do podawania liny.

S

SOS – sygnał nadawany za pomocą wszelkich dostępnych środków przez statki potrzebujące natychmiastowej pomocy. Skrót od angielskiego Save Our Souls – Ratujcie Nasze Dusze.

Ster – urządzenie do sterowania statkiem składające się z trzonu, pióra i rumpla.

Stopa – (ft) miara długości równa 0,3048 m, używana na angielskich mapach nawigacyjnych i w żegludze.

Szekla – wygięty w podkowę pręt stalowy, na końcach ma otwory do wkładania bolca z gwintem, służący do łączenia ze sobą lin, jak i innych części osprzętu.

Szot – lina umocowana do bomu lub rogu szotowego żagla celem ustawienia go pod odpowiednim kątem względem wiatru.

Sztag – stalowa lina zabezpieczająca maszt przed wygięciem się, służy również do rozpinania trójkątnych żagli przednich – kliwrów.

Sztormreling – otaczająca pokład bariera z liny podpartej na słupkach (stójkach), chroniąca załogę przed wypadnięciem za burtę.

Świetlik – okno w pokładzie, do oświetlenia i wietrzenia.

T

Takielunek – olinowanie żaglowca wraz z osprzętem łączącym to olinowanie z pokładem, masztami, żaglami.

Taklowanie – zakładanie olinowania stałego lub ruchomego.

Talia – (wielokrążek)system dwóch jedno- lub wielokrążkowych bloków, przez które biegnie lina, pozwalający na pokonanie dużej siły za pomocą wielokrotnie mniejszej siły. Stosowana do podnoszenia ciężarów i wybierania żagli.

Tent – dach z płótna rozpinany na pokładzie w celu ochrony przed działaniem deszczu lub słońca.

Top – szczyt drzewca pionowego, masztu, itp.

Topenanta – lina podtrzymująca noki rei lub bomu.

Trap – schody skośnie zawieszone wzdłuż burty.

W

Wachta – część załogi, pełniąca służbę na statku w ciągu określonego czasu.

Wanta – stalowa lina (dawniej roślinna) podtrzymująca maszt z boku.

Węzeł – połączenie dwóch lin / zawiązanie jednej w określony sposób; lub jednostka miary prędkości w żegludze równa 1 mili morskiej na godzinę

Z

Znos – zboczenie statku z kursu pod wpływem siły fal lub prądu morskiego.

Zwrot – manewr wykonywany na jachcie żaglowym polegający na zmianie kursu z halsu do halsu.

Żagiel – specjalnie zaprojektowany, wykonany z tkaniny sztucznej lub naturalnej płat, na który działa wiatr, powodując powstanie siły napędzającej jacht żaglowy